Lista ujęć ważnym etapem w preprodukcji filmu promocyjnego i reklamowego

Lista ujęć to narzędzie, które wspiera organizację każdej produkcji filmowej, od wielkich hitów hollywoodzkich, po krótkie wideo reklamowe. Formatowanie i tworzenie jej nie jest łatwym zadaniem. Postaramy się udzielić kilku wskazówek, aby zrealizowanie tego ważnego etapu przygotowawczego nie sprawiło wam kłopotów.

CO TO JEST LISTA UJĘĆ I JAKIE MA ZNACZENIE?

Lista ujęć to szczegółowy wykaz wszystkich obrazów z kamery, które należy zebrać w czasie nagrywania sceny wideo. Stworzona przez reżysera i operatora podczas preprodukcji, określa dokładnie szczegóły realizacji, takie jak potrzebny sprzęt, rozmiar czy rodzaj kadru. Dzięki temu autor zdjęć i asystent reżysera dokładnie wiedzą, co i jak należy zarejestrować, aby wizualnie opowiedzieć historię.

Filmy często nie są kręcone sekwencyjnie, ponieważ spowolniłoby to produkcję. Dlatego omawiana lista pomaga określić najbardziej efektywny harmonogram nagrywania. Na przykład, jeśli scena wymaga wielu ujęć zarówno obiektywem o ogniskowej 50 mm, jak i 85 mm, ekipa może zaoszczędzić czas i grupować zdjęcia według charakterystyki obiektywu.

Lista ujęć umożliwia również śledzenie produkcji na każdym jej etapie. Pozwala wszystkim członkom ekipy orientować się w tym, które sceny są aktualnie filmowane. Dzięki niej wiadomo, jakiego sprzętu potrzebuje operator, jakie ustawienia oświetlenia należy stworzyć, kiedy i których aktorów wezwać oraz jakie miejsca, elementy scen oraz rekwizyty muszą zostać przygotowane.

Film promocyjny pierwszego polskiego sportowego samochodu Arrinera.

DWANAŚCIE ELEMENTÓW LISTY UJĘĆ

Każdy reżyser formatuje swoją listę ujęć nieco inaczej, ale wszystkie zawierają mniej więcej te same informacje:

1. Numer referencyjny przypisany do każdego pojedynczego ujęcia.
2. Opis – krótki opis akcji oraz dialogu.
3. Rozmiar zdjęcia – informuje jaka jest wielkość obiektu w kadrze.
4. Typ zdjęcia – kąt kamery lub sposób kadrowania obiektu przez aparat.
5. Ruch – sposób, w jaki aparat porusza się (lub nie) w obrębie ujęcia.
6. Sprzęt – rodzaj kamery, która rejestruje ujęcie.
7. Obiektyw – charakterystyka liczbowa obiektywu.
8. Liczba klatek na sekundę – częstotliwość rejestrowania klatek.
9. Lokalizacja – miejsce nagrywania.
10. Aktorzy – osoby występujące w ujęciu.
11. Dźwięk – sposób rejestrowania dźwięku i dialogu.
12. Dodatkowe uwagi.

PIĘĆ KROKÓW W TWORZENIU LISTY UJĘĆ

Lista ujęć jest nie tylko ważnym dokumentem dla produkcji filmowej, ale także twórczym wyzwaniem dla reżysera i operatora. Polega ono na podjęciu decyzji, w jaki sposób kamera ma opowiedzieć historię, stworzyć nastrój chwili lub przekazać widzowi informacje o postaci.

Utwórzcie listę w arkuszu kalkulacyjnym, aby łatwo uporządkować szczegóły dotyczące każdego ujęcia. Gdy ktoś z ekipy na nią spojrzy, powinien szybko zrozumieć wizję reżysera i wiedzieć, co musi zrobić, aby pomóc mu w jej realizacji.

Oto jak wykonać listę ujęć:

1. Utwórzcie dwanaście wymienionych wyżej kolumn, stanowiących kluczowe elementy listy ujęć. Każde ujęcie stanowić będzie odrębny wiersz w tej tabeli.
2. Opiszcie, w jaki sposób chcecie uchwycić poszczególną scenę. Korzystając ze swojej wiedzy o rozmiarach obiektów oraz rodzajach i ruchach kamery, zastanówcie się, jak mają wyglądać wszystkie ujęcia i odpowiednio wypełnijcie kolumny w arkuszu kalkulacyjnym. Zwróćcie na przykład uwagę na miejsce, w którym wykonacie pierwsze zdjęcia, gdzie może być konieczne stworzenie planu średniego lub użycie zbliżenia.
3. Każdemu ujęciu nadajcie unikalny numer. Zawsze, gdy zaczynacie tworzyć nowe, otwierajcie dla niego kolejny wiersz w arkuszu kalkulacyjnym.
4. Upewnijcie się, że przypisaliście każdej części sceny indywidualne ujęcie.
5. Wykonajcie uproszczone szkice lub utwórzcie scenorys na podstawie listy, aby lepiej wizualizować zamierzony efekt.

NAJWAŻNIEJSZE ELEMENTY LISTY UJĘĆ

Poniżej przedstawiamy najważniejsze elementy, które powinny znaleźć się na każdej liście ujęć i zostać dokładnie sprecyzowane.

Ruch kamery w filmie

Ujęcie statyczne
Kamera jest zamocowana na statywie, nie obraca się i nie przesuwa.

Panorama
Jest to najprostszy obrót kamery na głowicy statywu. Kamera nie zmienia tu swojego położenia, ale obraca się w osi poziomej.

Pochylanie
Kamera nie zmienia swojego miejsca, ale porusza się w osi pionowej.

Podnoszenie-opuszczanie
Kamera unosi się lub opuszcza.

Dojazd
Kamera razem z operatorem porusza się na szynach lub kołach i zbliża lub oddala od obiektu w kadrze.

Jazda kamery
Kamera porusza się na szynach lub kołach, ale równolegle do sceny.

Kran kamerowy
Kamera umieszczona na końcu długiego ramienia kranu (zazwyczaj od 2 do 10 metrów) porusza się na dużą odległość i wysokość.

Zoom (inaczej transfokacja)
Zbliżenie wywoływane jest zmianą ogniskowej obiektywu, kamera się nie porusza.

Ujęcie z ręki
Operator trzyma kamerę w ręku i może się z nią dowolnie poruszać.

Ujęcie stabilizowane
Ujęcia ze stabilizatorami mechanicznymi lub elektronicznymi. Dzięki takim urządzeniom ruch kamery trzymanej przez operatora jest wyjątkowo płynny i zostaje ograniczony zasięgiem szyn.

Produkcja wykonana między innymi techniką 3D na potrzeby kampanii spotów reklamowych w telewizji.

Rodzaje planów

W tym miejscu przedstawimy podział kadrów ze względów na odległość kamery od filmowanego obiektu. To najbardziej podstawowy podział ujęć, który każdy filmowiec powinien znać.

Plan totalny / plan daleki / ekstremalnie szeroki kadr
Ujęcie z bardzo daleka. Pokazuje widzom otoczenie, w którym dzieje się akcja. Postacie mogą być w ogóle niewidoczne. Ujęcie takie bardzo często stosowane jest jako pierwsze ujęcie sceny. Taki kadr może ukazywać, np. ogrom zniszczeń w filmie wojennym czy samotność człowieka na pustyni.

Plan ogólny / szeroki kadr
Nieco bliższe ujęcie niż poprzednie. W kadrze można rozpoznać postać, ale również zobaczyć otoczenie, w którym się znajduje. Plan ogólny, podobnie jak daleki, stosowany jest jako pierwsze ujęcie.

Plan pełny
Ukazuje całość postaci, od stóp do głowy. Na początku kinematografii bardzo często stosowane. Uważano wówczas, że ludzie nie chcą oglądać twarzy, ale właśnie całe sylwetki.

Plan średni / średni kadr
Ujęcie od talii w górę. Czasami też od kolan w górę – wtedy nazywa się ono cowboy shot (używane w westernach po to, by ukazać ręce sięgające po pistolet przymocowany do uda). Ujęcie pokazuje większą część ciała, dzięki czemu można zaobserwować jego mowę oraz mimikę aktora.

Plan bliski / półzbliżenie
Ujęcie od klatki piersiowej lub ramion w górę. Skupia uwagę na twarzy i emocjach postaci.

Zbliżenie
Duże zbliżenie np. głowy aktora. Zwraca uwagę na ekspresję twarzy, tworząc wrażenie bliskości i intymności.

Detal
Bliskie ujęcie, np. oczu, dłoni, zegarka. Obiekt wypełnia cały kadr.

RADA NA ZAKOŃCZENIE

Chociaż wasza lista ujęć jest dokumentem przewodnim, w czasie, gdy rejestrujecie wszystko, co się na niej znajduje, zwykle pojawia się okazja, aby uchwycić coś dodatkowego. Każdy film potrzebuje przestrzeni do oddychania, a w pokoju montażowym możecie odkryć konieczność pokazania upływu czasu lub przejścia między lokalizacjami. Podczas kręcenia zbierzcie więc materiały, które niekoniecznie znajdują się na liście, ale mogą się przydać i zapewnić dodatkową opcje podczas edycji filmu.